پرسش:
تفاوت سبیل، طریق و صراط چیست که خداوند متعال در آیۀ ششم سورۀ فاتحه صراط را آورده است؟
پاسخ:
«راغب اصفهانی» تفاوت اساسی این سه واژه را چنین بیان می کند: «صراط» به معنی شاهراه، راه اصلی و راه روشن(1)، «سبیل» به معنی راه آسان و هموار، و «طریق» به معنای راهی است که تنها پیاده می توان در آن حرکت کرد.(2)
سبیل، هم در راه خیر و هدایت و هم در راه شرّ به کار رفته است و با شرک و ضلالت جمع می شود. طریق نیز در اعم از راه خوب و بد استعمال شده است. اما واژه صراط، فقط در خیر به کار رفته و هرگز با ضلالت و شرک جمع نمی شود.
سبیل و طریق، برای راه های گوناگون و کوچک است، اما صراط بزرگ راهی است که راه های کوچک بدان ختم می شود. بنابراین، صراط تنها یک راه است و سرِّ آن هم این است صراط به خداوند استناد دارد و راه مستقیم الهی تنها یک راه بیشتر نیست.(3)
لذا در سوره حمد که در آن از خداوند درخواست هدایت داریم، درخواست هدایت به راهی است که هم ضلالت در آن را ه ندارد، هم متفرق و چندگانه نیست و هم شاهراهی است که به خداوند استناد دارد.
پی نوشت ها:
1. راغب اصفهانی، مفردات الفاظ القرآن، ص230، مادّه (س ر ط).
2. همان، ص 312، واژه طرق.
